Γαλλία, πρωτοφανής αλλαγή σκηνικού στα λύκεια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

του Κώστα Μπουγιούκου, Επίκουρου καθηγητή βιοπληροφορικής στο πανεπιστήμιο«Paris Diderot»

Δεν είναι παρά λίγες μέρες που η κυβέρνηση του Εντουάρ Φιλίπ, με την «χαριτωμένη» στήριξη του προέδρου Ε. Μακρόν, ανακοίνωσε μια σειρά μέτρων που στοχεύουν να αλλάξουν δραστικά τον χαρακτήρα και την κατεύθυνση της δημόσιας παιδείας στη Γαλλία. Η ανώτατη παιδεία αποτελεί κομβικό στόχο κάθε κυβέρνησης που επιθυμεί να επιφέρει αντιδραστικές τομές στο σύνολο της κοινωνίας και έτσι και η κυβέρνηση Φιλίπ της προεδρίας Μακρόν δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα και στοχεύει στην πλήρη αλλαγή του σκηνικού στην εκπαίδευση. Οι προσπάθειες επικεντρώνονται σε 3 μέτωπα, την αναδιάρθρωση του απολυτηρίου του λυκείου (το λεγόμενο baccalauréat ή bac), το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια και την αναδιάρθρωση των πανεπιστημιακών τμημάτων. Το τελευταίο αποτελώντας πάντα στρατηγικό τομέα για την αναπαραγωγή του κεφαλαίου είχε ξεκινήσει ήδη από τον Σαρκοζί συνεχίστηκε με τον Ολλάντ και ο Μακρόν σήμερα προσπαθεί να το ολοκληρώσει με κάθε κόστος και σε βάθος χρόνου. Ένα στοίχημα που θα παίζεται για καιρό. Συνδεδεμένα όμως με την αλλαγή στα τμήματα είναι τα άλλα δύο μέτωπα που άνοιξε τώρα η κυβέρνηση, οι αλλαγές στο bac και το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια και τα οποία αποτελούν τα κυρίαρχα σημεία σύγκρουσης του κινήματος με την κυβέρνηση αυτή την περίοδο.

Χρονικά, η πρώτη κίνηση έγινε από την κυβέρνηση με την απόσυρση του προηγούμενου συστήματος που εξασφάλιζε θέσεις σχεδόν για το σύνολο των αποφοίτων λυκείου με ένα καινούργιο σύστημα που εισαγάγει εντελώς νέα για την γαλλική εκπαιδευτική παράδοση κριτήρια. Το όχημα είναι η νέα πλατφόρμα για την κατανομή όλων των αποφοίτων λυκείου στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Γαλλίας. Η πλατφόρμα έχει το φαιδρό όνομα parcoursup, γεγονός που προκάλεσε την άμεση δημιουργία εκατοντάδων λογοπαίγνιων με τη λέξη soup που σημαίνει ότι και στα ελληνικά. Πίσω όμως από την παταγώδη «επιτυχία» της νέας πλατφόρμας κρύβεται το σχέδιο της κυβέρνησης για να απορρυθμίσει μια από τις κατακτήσεις της γαλλικής κοινωνίας, την ελεύθερη πρόσβαση, πρακτικά όποιου κατέχει απολυτήριο, στα πανεπιστήμια της χώρας, σε όποιο τμήμα επιθυμεί (εδώ αναφερόμαστε αποκλειστικά στα πανεπιστήμια καθώς για τις ελίτ σχολές του γαλλικού κατεστημένου τις περίφημες grandes ecoles το σύστημα εισαγωγής απαιτεί σκληρές εξετάσεις).

Η γαλλική τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί (ή μάλλον καλύτερα αποτελούσε) ένα παράταιρο παράδειγμα για όλη την Ευρώπη. Τα πανεπιστήμια λειτουργούσαν κάτω από ένα καθεστώς ισότητας, που ελεγχόταν στενά μεν από την γραφειοκρατία του υπουργείου παιδείας, αλλά που εξασφάλιζε δε την (σχεδόν) ισότιμη, δίκαιη και με αντικειμενικά κριτήρια χρηματοδότηση του κάθε ιδρύματος. Σε αντάλλαγμα, τα πανεπιστήμια πρόσφεραν ανοιχτές πόρτες σε όλες και όλους τους μαθητές που θα ήθελαν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα σπουδών της αρεσκείας τους. Μόνο οι ιατρικές και οι νομικές σχολές λόγω της τεράστιας ζήτησης έχουν έναν κύκλο επιλογής με πανγαλλικές εξετάσεις μετά το τέλος του πρώτου έτους για την συνέχιση της φοίτησης στα επόμενα έτη, αλλά στην πράξη για το πρώτο έτος σπουδών κάθε φοιτητής μπορούσε να επιλέξει το πρόγραμμα που ήθελε και το σύστημα του εξασφάλιζε θέση σε κάποιο πανεπιστήμιο που θα είχε πρόσβαση. Αυτό πραγματοποιούνταν μέσω ενός σχετικά απλού αλγόριθμου που έδινε προτεραιότητα στους απόφοιτους λυκείων μιας περιοχής στα πανεπιστήμια της ίδιας αυτής περιοχής (εντοπιότητα) αλλά και μέσα από κλήρωση για την πλήρωση όποιων κενών θέσεων άφηνε το πρώτο κριτήριο.

Ο αλγόριθμος λοιπόν αυτός κατανομής των φοιτητών αλλάζει και η έννοια της ελεύθερης πρόσβασης δέχεται την πρώτη επίθεση μέσω της νέας πλατφόρμας parcoursup με την αλλαγή της κατεύθυνσης προς την επιλογή φοιτητών. Πλέον η κάθε πανεπιστημιακή σχολή θα λαμβάνει μια λίστα με τους φοιτητές που την έχουν επιλέξει σαν πρώτη τους επιλογή και μέσω του parcoursup θα διαλέγει η ίδια η σχολή ποιους επιθυμεί, μετά θα συνεχίζει με τους φοιτητές που την έχουν επιλέξει σαν δεύτερη κ.ο.κ. Ο υποψήφιος θα λαμβάνει ένα email (ή SMS) όταν θα επιλέγεται από ένα τμήμα και μετά θα πρέπει να περιμένει κάποιο άλλο τμήμα να τον επιλέξει και αν γίνει αυτό θα έχει 3 μέρες να απαντήσει ποιο από τα δύο θέλει, με την διαδικασία να επαναλαμβάνεται κάθε φορά που ένα τμήμα επιλέγει έναν απόφοιτο. Το σημείο τομής είναι ότι αποσύρεται η εντοπιότητα και η κλήρωση και εισάγονται δύο εντελώς θολά και αμφισβητήσιμα κριτήρια η «συνέντευξη» και το «προφίλ του χαρακτήρα» του υποψήφιου που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα τμήματα πλέον για την επιλογή των εισακτέων. Είναι εύλογο και αναμενόμενο το πόσο εύκολο θα είναι να χρησιμοποιηθούν αυτά σαν λόγοι απόρριψης και φραγμών ειδικά από υποψήφιους προερχόμενους από μη-προνομιούχες περιοχές, από προάστια, με χαμηλά εισοδήματα κλπ.

Η λέξη «επιλογή» είναι επίσης πολύ καλά κρυμμένη, αποφεύγεται να ειπωθεί και διαψεύδεται από κάθε κυβερνητικό στόμα που μιλάει, αλλά στην πράξη η αλλαγή κατεύθυνσης, η κατάργηση της ελεύθερης πρόσβασης και η εισαγωγή επιλογής είναι και αποφασισμένα αλλά και υπαρκτά πια με το νέο νομοσχέδιο που ετοιμάζεται.

Το αμέσως επόμενο βήμα ήρθε με το καινούργιο νομοσχέδιο που κατέθεσε μόλις πριν λίγες μέρες ο υπουργός παιδείας Μπλανκέ (Blanquer) για την πλήρη αναδιάρθρωση του baccalauréat. Το απολυτήριο λυκείου στη Γαλλία, είναι ένας τίτλος σπουδών που παρέχεται έπειτα από εθνικές εξετάσεις, χωρίζεται μόνο σε 3 κατηγορίες (επιστήμες, γράμματα και οικονομικά-διοίκηση) και είναι ενιαίο. Στο νέο σχέδιο εισάγεται ένας συνδυασμός εντατικοποίησης και κατακερματισμού που θα οδηγήσει τόσο σε περαιτέρω ταξικούς διαχωρισμούς όσο και σε κατηγοριοποίηση των απολυτηρίων. Το bac σύμφωνα με το σχέδιο, πλέον θα περάσει στη δικαιοδοσία των λυκείων, θα είναι συνδεδεμένο με τη σειρά του με τις «αποδόσεις» των λυκείων στις λίστες αξιολόγησης του υπουργείου δημιουργώντας έτσι πολλά και διαφορετικά απολυτήρια ανάλογα με την γεωγραφική (βλέπε ταξική) καταχώρηση του κάθε σχολείου. Σε δεύτερο βαθμό, ο νόμος Μπλανκέ εφαρμόζει μια σειρά πολλαπλών εξετάσεων (πέρα από τις 3 που έχει ήδη το bac) που θα διαρκούν σχεδόν όλη τη χρονιά. Αυτές θα οδηγήσουν σε εντατικοποίηση τις σπουδές στο λύκειο και για πολλούς θα το οδηγήσουν στο να χάσει τον αυτόνομο παιδαγωγικό του χαρακτήρα και να μετατραπεί σε ένα βαθμοθηρικό προστάδιο του πανεπιστημίου. Σε ένα τρίτο επίπεδο ο νόμος Μπλανκέ ανοίγει την κερκόπορτα για την εισαγωγή «πιστοποιητικών σπουδών» στο λύκειο, όσον αφορά γλώσσες και άλλες επιμέρους δεξιότητες, τα οποία θα μπορούν να παρέχονται και από ιδιώτες. Είναι γνωστές για παράδειγμα οι «φάμπρικες» παραγωγής πιστοποιητικών όπως τα IELTS, TOEFL κλπ. Στόχος είναι τόσο να ανοίξει η «αγορά» και σε άλλους παίχτες όσο και να μειωθεί ο αριθμός των μόνιμων εκπαιδευτικών που διδάσκουν αυτά τα αντικείμενα.

Όπως είναι φανερό ο νόμος για το νέο bac έρχεται σαν απόλυτο συμπλήρωμα του νόμου Βιντάλ για το parcoursup και σε συνδυασμό με τις αλλαγές στη δομή και λειτουργία των τμημάτων αλλάζουν παντελώς το σκηνικό στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη Γαλλία. Ο κατακερματισμός η επιλογή με τους τεράστιους ταξικούς φραγμούς που θα βάλει και εν συνεχεία η εισαγωγή σε προγράμματα σπουδών απορυθμισμένα και χωρίς τον θεσμικό και κεντρικό σχεδιασμό του υπάρχοντος συστήματος, σε σχολές που θα έχουν τόσο πολλαπλές ταχύτητες στο εσωτερικό τους όσο και ανταγωνισμό μεταξύ τους θα υποβαθμίσουν ένα σύστημα που είχε πολλές επιμέρους επιτυχίες όσον αφορά στην ποιότητα της εκπαίδευσης και την αξία των αποφοίτων. Η τριπλέτα λοιπόν των επεμβάσεων της προεδρίας Μακρόν σε λύκειο, εισαγωγικές και δομή των τμημάτων φέρνει την παιδεία του κέρδους ολοκληρωτικά πια στην γαλλική πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Τα νομοσχέδια, τα οποία βιάζεται να προωθήσει η κυβέρνηση, έχουν ήδη περάσει από τη βουλή με τη διαδικασία του κατεπείγοντος (μέχρι τον Μάη οι μαθητές πρέπει να έχουν δηλώσει τις προτιμήσεις τους και τα τμήματα να αρχίζουν να επεξεργάζονται τις αιτήσεις και τους αριθμούς των εισακτέων τους μέσω του parcoursup αλλά το νομικό πλαίσιο δεν είναι έτοιμο ακόμα). Το νομοσχέδιο Μπλανκέ περνάει και αυτό από τη βουλή με μηδαμινή αντίσταση και συζήτηση. Τη στιγμή αυτή βρίσκεται στην γερουσία ο νόμος Βιντάλ, τον οποίο η κυβέρνηση προσπαθεί να περάσει από μια διακομματική επιτροπή χωρίς να τον φέρει στην ολομέλεια για ψήφιση. Ο χρόνος πιέζει για τους κυβερνώντες, αλλά το ίδιο δείχνει να κάνει και το κίνημα. Μετά από μια σχετικά μουδιασμένη αρχή την περασμένη εβδομάδα όπου είχαμε μόνο μεμονωμένες αλλά ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες κυρίως στην επαρχία εκεί που φοιτητές μαζί με τους καθηγητές τους μπλόκαραν τη λειτουργία του πανεπιστημίου μπήκαν σε κινητοποιήσεις και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, οι μαθητές των λυκείων με διαδηλώσεις την περασμένη Τρίτη. Πολιτικά το νεολαιίστικο κίνημα στη Γαλλία μετά την σημαντική μάχη που έδωσε για τον κώδικα εργασίας πριν 2 χρόνια είναι σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές του καθώς ο νεοφιλελευθερισμός μασκαρεμένος πίσω από τον «κεντρισμό» του Μακρόν κερδίζει. Η αναμέτρηση όμως δεν έχει καν αρχίσει και οι προβλέψεις ειδικά όταν εμπλέκονται μαθητές και νεολαία, εύκολο να διαψευστούν. Αναμένεται συνέχεια!
Πηγή: selidodeiktis.edu.gr